zs nr 10 bydgoszcz

Pomijając pisarzy drobniejszych, których interesowały wojny szwedzka i moskiewska w początkach stulecia, jako czołowego kronikarza-epika wymienić należy Samuela ze Skrzypny Twardowskiego, pracowitego Wielkopolanina, który czasu wieloletniego pobytu na dworach kresowych, u książąt Zbaraskich i innych, zebrał dużo wiadomości i spostrzeżeń o ludziach i wydarzeniach, układając z tego materiału najpierw kroniczki, a później rozległe kroniki wierszem o poselstwie swego chlebodawcy do Turcji, w którym uczestniczył jako sekretarz, czy o młodych latach króla Władysława zaprawione wprawdzie domieszką panegiryzmu, ale bogate w charakterystyczne wiadomości. Z dzieł tych najważniejsze, owoc dużej pracy, wykonanej, gdy powrócił pod koniec życia do Wielkopolski, to okazały tom pt. Wojna domowa z Kozaki i Ta tary, bardzo szczegółowa, na świadectwach uczestników i dokumentach oparta relacja o wojnie z Chmielnickim, rzucona na tło szeroko zarvsowanvch dziejów polityki polskiej dotyczącej południowo-wschodnich obszarów państwa. Przytłoczony lawiną faktów, bezcennych zarówno dla historyka tych czasów, jak i dla pisarza, który by w nich szukał materiału dla powieści czy dramatu, kronikarz barokowy nie zdobył się ani na plastyczną wizję epoki, ani na słuszną ocenę ideologii politycznych, które doprowadziły do tragicznego konfliktu, rozsiał jednak na kartach swego dzieła mnóstwo obrazów mniej lub więcej epizodycznych, nie pozbawionych dużej wymowy i dowodzących, iż Twardowski był nie tylko rzemieślnikiem literackim.