zs nr 10 bydgoszcz

Stosunkowo najprościej przedstawia się okres początkowy, wypełniony ogromnymi i trudno czytelnymi dzisiaj powieściami w rodzaju Pana Graby czy Pamiętnika Wacławy, poświęconymi problemom wychowania w środowiskach arystokratycznym i ziemiańskim, z bardzo surową krytyką tych środowisk, co młodą autorkę postawiło w rzędzie pozytywistycznych bojowników postępu i ściągnęło na nią niechęć sfer konserwatywnych. Największy rozgłos, nie tylko w Polsce, ale i za granicą, osiągnęła jej Marta, tłumaczona na wiele języków powieść-manifest, ukazująca tragiczną […]

Czasy pozytywizmu dzięki swemu nastawieniu racjonalistycznemu i swym ambicjom poznawczym, zacierającym granicę między zadaniami literatury i nauki, sprzyjały w całej Europie rozkwitowi prozy powieściowej, prozy realistycznej, graniczącej z jednej strony z publicystyką, z drugiej z badaniami naukowymi. Dzięki temu w literaturze polskiej, nawiązującej do żywej tradycji powieści z czasów romantyzmu, na czoło produkcji pisarskiej wysunęło się już około r. 1870 troje pisarzy, którzy w niedługim czasie mieli stać się trójcą […]

Koleje życiowe autorki Obrazka z lat głodowych, którym debiutowała w r. 1866, przebiegały w sposób przypominający Kraszewskiego w pierwszej połowie jego kariery. Orzeszkowa tedy osiadła w Grodnie, skąd rzadko wyjeżdżała, i dzięki niej małe miasto prowincjonalne stało się doniosłym ośrodkiem życia literackiego. Tam tworzyła, stamtąd wysyłała swe rękopisy, tam odbierała tysiące listów od przyjaciół, z którymi prowadziła ożywioną korespondencję, zastępującą jej bezpośrednie kontakty z ludźmi, zwłaszcza z ludźmi pióra. Do […]

Właściwości talentu i umysłowości Świętochowskiego odbiły się na jego pracach literackich, które u schyłku w. XIX ceniono bardzo wysoko; uchodził on wówczas za znakomitego pisarza. Opinia ta była jednym wielkim nieporozumieniem, ,,Poseł prawdy” bowiem był tylko zręcznym literatem, imponującym błyskotliwością swych dzieł, ale nie twórczym artystą. Jego dramaty, nowele i powieści były jedynie beletrystycznymi ilustracjami zagadnień, które poruszał w swych artykułach. Zagadnienia te to: upośledzenie kobiet, niewolnictwo, poddaństwo chłopa, celibat […]

Celem upowszechnienia pozytywizmu „Prawda” wydawała serię przekładów dzieł naukowych popularyzujących poglądy antropologów, socjologów, przyrodników i humanistów francuskich, angielskich i niemieckich. Sam redaktor w głośnym cyklu artykułów Liberum veto, w studiach i szkicach, dotyczących m.in. również literatury polskiej, występował jako felietonista. rozprawiający się z przejawami rodzimego obskurantyzmu myślowego, obyczajowego, społecznego. Chłodny racjonalista, biczem szyderstwa chłostał przesądy religijne i społeczne, propagując zasady nowoczesnej demokracji, opartej na naukowym poglądzie na świat i człowieka. […]

Aleksander Świętochowski w swoim długim i czynnym żywocie przechodził bardzo różne koleje, częściowo tylko ukazane w pamiętnikach, które spisywał dochodząc dziewięćdziesiątki. Publicysta, redaktor, czynny polityk, organizator stronnictw, był równocześnie nowelistą, dramaturgiem, a u schyłku życia powieściopisarzem, pozostawił nadto całą serię szkiców filozoficznych i dużych prac socjologicznych, m.in. Historię chłopów polskich. W tej wielostronnej działalności Świętochowskiego na plan pierwszy wysunęły się jego prace publicystyczne, uprawiane od r. 1867 przez lat siedemdziesiąt […]

Wywody ich, wymierzone w romantyzm, a z entuzjazmem przyjmowane przez młodzież uniwersytecką, miały swoje rozległe zaplecze nie tyle w Petersburgu, gdzie żył i działał Spasowicz, co w Krakowie, gdzie powstała wspomniana już Teka Stańczyka, wyraz ideologii politycznej miejscowych konserwatystów, skupionych wokół uniwersytetu. Ideologię tę „stańczycy”, jak ich popularnie nazywano, głosili w publicystyce i w pracach naukowych, usiłowali zaś realizować w polityce ugody z Austrią, prowadzonej bardzo nieudolnie, bo stale wygrywanej […]

W przeciwieństwie do innych prądów literackich, które w Polsce pojawiały się z chwilą ukazania się dzieł znakomitych pisarzy, dzieł nie przygotowanych dyskusją teoretyczną, pozytywizm nasz miał takie przygotowanie. Poprzednikami bowiem pisarzy, którzy około r. 1880 wystąpili z utworami stwierdzającymi pojawienie się nowego wielkiego zjawiska literackiego, byli publicyści, którzy fakt ten zapowiadali przez lat kilkanaście. Cechą bowiem wysoce charakterystyczną czasów popowstaniowych był niezwykle bujny rozkwit publicystyki, związany z rozwojem prasy. Piotr […]

Ambicje dramatyczne wiodły Felicjana w dziedzinę utworów cyklicznych, wprowadzających wielkie wydarzenia z historii świata starożytnego, zwłaszcza z dziejów Rzymu. Trylogia Gród siedmiu wzgórz, stała się realizacją tych zamierzeń, obalenie więc władzy królewskiej i powstanie republiki, jej najwyższe osiągnięcia w wojnach punickich, upadek wreszcie cesarstwa pod naporem ludów germańskich – to człony wielkiego dramatu, którego epizod, powstanie żydowskie, dostarczył wątku sztuce Syn gwiazdy, a który zestawiać by można z dziełami takimi, […]

Jako dramaturg w istotnym znaczeniu tego wyrazu wystąpił przede wszystkim w nie docenionych do dziś tragediach i dramatach historycznych. O tragediach zaś mówić tu można choćby ze względu na Altheę, dzieło poświęcone mitowi greckiemu o Meleagrze, spopularyzowanemu później przez nastrojowy dramat Wyspiańskiego. Gdy poeta krakowski mit ten ujął nowocześnie, w sposób przypominający Maeterlincka, Felicjan poszedł szlakiem wyznaczonym przez tragików ateńskich, u nas przypomnianym przez Kochanowskiego i Korzeniowskiego. Dał więc tragedię […]